Hoe komen de vrijmetselaars aan het geheimzinnige imago?

Vrijmetselaars zijn “vrije mannen en vrouwen van goede naam”, zoals wij dat noemen. Hieronder wordt verstaan, dat het “onafhankelijk denkende” mannen en vrouwen zijn en dat ze in de maatschappij waarin zij leven, een “goede naam” hebben.

Daar heeft altijd het probleem gelegen voor totalitaire systemen. Immers, aan mannen en vrouwen met een eigen mening, die ook nog aanzien hebben in de omgeving waarin zij werken, hebben dictators en hun regimes hun handen vol gehad. Gemakkelijker was het een organisatie als de Vrijmetselarij dan maar te verbieden.

In de eerste eeuwen van haar bestaan gold die houding ook voor vele kerkbestuurders. Zeker in landen waar geen vrijheid van religie bestond, werd de Vrijmetselarij al snel verboden. In die eerste eeuwen gold dat bijna voor alle landen. Voor dictators en kerkbestuurders was het dus best handig om de Vrijmetselarij in een kwaad daglicht te stellen.

Vrijmetselarij na de 2e Wereld Oorlog

Na de tweede wereldoorlog is in dit denken een duidelijke ommekeer gekomen. Zo is de Rooms Katholieke kerk (pas) in de jaren zestig van de vorige eeuw de vrijmetselarij gaan gedogen. Tot die tijd was het vrijmetselaar zijn verboden. Zo kon bijvoorbeeld een overleden vrijmetselaar niet op een christelijke/katholieke begraafplaats ter aarde worden besteld. Voor de familieleden was dat meestal zeer kwalijk, temeer daar er veelal geen goede alternatieven waren.

Doordat in de laatst decennia de Europese Unie zich versneld verder verenigde, nam de angst voor opvolgers van dictators in Duitsland, Rusland, Spanje en Italië langzaam af. Maar wederzijds wantrouwen dat zo lang heeft bestaan, verdwijnt niet zomaar. En zo zal dat geheimzinnige imago ook langzaam moeten slijten.

In sommige kringen is het nog steeds niet verstandig om te laten merken dat je vrijmetselaar bent. Het is dan verstandig om er maar over te zwijgen. Maar dat versterkt helaas dan wel weer het geheimzinnige imago van de Vrijmetselarij.

Waar komt het woord vrijmetselarij vandaan?

Wanneer op 24 juni 1717 vier Londense loges besluiten een verenigde grootloge te stichten en een grootmeester te kiezen is de moderne vrijmetselarij geboren. Door echter te spreken van moderne, symbolische of speculatieve – in de betekenis van beschouwende – vrijmetselarij, wordt aangeduid dat er ook nog een andersoortige vrijmetselarij heeft bestaan. Een vorm van vrijmetselarij die aan de huidige vooraf ging en die deze laatste in hoge mate gevoed en gevormd zou hebben. Die voorgeschiedenis moet worden gezocht in de West-Europese bouwgenootschappen in de middeleeuwen. Voornamelijk in de ontwikkeling die deze instellingen hebben doorgemaakt in Schotland en Engeland in de 16e en 17e eeuw. In die gebieden en in die periode werd de vrijmetselarij der ambachtslieden, ook wel operatieve vrijmetselarij genaamd, omgebogen naar een andere richting: de symbolische vrijmetselarij van dit moment. De middeleeuwen vormen in onze geschiedenis een tijdperk dat, althans op het gebied van architectonisch kunnen en vernuft wat betreft de bouw van kathedralen, zijn evenknie in de geschiedenis der mensheid sindsdien niet meer heeft gevonden.

Bij de bouw van een kathedraal waren vele honderden arbeiders betrokken. De meest begaafden, die in het bewerken van de stenen het bekwaamst waren, kregen een plaats in de werkplaats – de loge – die aan de voet van het te bouwen werk werd opgetrokken. Het voorbereidende werk voor de bouw van de kathedraal werd in die loge verricht. De vrijmetselaren zijn volgens de overlevering dus steenhouwers van oorsprong. Vakmensen uit de middeleeuwen die al die beeldschone monumenten gemaakt hebben. Het engelse woord “mason” wordt vertaald met metselaar, steenhouwer. Met een hoofdletter: “Mason” is de vertaling: “Vrijmetselaar”. De meest bekwamen onder de “masons” in Engeland en Schotland gingen zich toeleggen op het verfijnen van hun kunst door beelden te maken uit goede kalksteen: “Freestone”. Zo ontstond “Freestone-mason”, dat in het spraakgebruik al snel werd “Freemason”. Dit begrip wordt al in 1376 voor het eerst gebruikt. In de eeuwen die volgden zou het begrip langzaam evolueren naar de betekenis die men er thans aan hecht.

Van wanneer dateert de vrijmetselarij in Nederland?

In ons land kwam in 1734 in Den Haag de eerste Nederlandse vrijmetselaarsloge bijeen. In 1756 verenigden een tiental loges zich tot wat sinds de Franse tijd “Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden” heet. De orde heeft een uitsluitend nationaal karakter en is volledig autonoom, evenals de nationale organisaties in andere landen. Er bestaat dus geen internationaal overkoepelend sturend orgaan.

Is de vrijmetselarij nog wel van deze tijd?

Jazeker! De moderne vrijmetselarij is een stroming die er naar streeft, weg te nemen wat mensen verdeelt en te zoeken naar wat hen tot elkaar brengt.Steeds heeft zij getracht die idealen uit te dragen en aan volgende generaties door te geven. Haar boodschap heeft nog niets aan betekenis verloren. Er zijn vele loges en rond de 6000 vrijmetselaren in Nederland actief.

Helpen vrijmetselaren elkaar altijd?

Indien mogelijk wel.  Het is ieders taak om een ander in de samenleving te helpen en mededogen te hebben met mensen die in moeilijkheden verkeren. Ook vrijmetselaren helpen elkaar “als broeders en zusters”, maar wel met de wetenschap dat we allen verantwoordelijk zijn voor eigen doen en laten. “Als broeders en zusters”, wil zoveel zeggen als: “goed met elkaar omgaande familieleden” en dan help je elkaar wat eerder dan een verre en vage onbekende.

Wat is een vrijmetselaars Loge?

In het Engeland van de Middeleeuwen leefden en werkten de bouwlieden van kathedralen e.d. in bouwhutten, “lodges”. Ons woord “loges” herinnert daaraan. Een loge is een gewone, zelfstandige vereniging van vrijmetselaren. Loge wordt ook de plaats genoemd, waar de vrijmetselaren elkaar wekelijks, tweewekelijks en in sommige loges soms maandelijks ontmoeten. Die ontmoetingen, ook wel “comparities” genaamd, hebben het karakter van vergaderingen. Daar worden naast huishoudelijke zaken maçonnieke onderwerpen behandeld. Ook wel algemeen maatschappelijke, maar steeds onder de strikte voorwaarde, dat daarvan geen polariserende invloed uitgaat. Daarnaast zijn er zogenoemde “Open Loges”, dat zijn maçonnieke plechtigheden, bijvoorbeeld wanneer een nieuw lid in de loge wordt aangenomen, dan wel aan iemand die al lid is, de graad van gezel of meester wordt verleend. “Open Loges” worden in de Werkplaats of Tempel uitgevoerd, waarbij alle aanwezigen in rok of smoking of lange jurk/rok en in zwart-wit gekleed zijn.

Vrijmetselarij en politiek

Maken vrijmetselaren de dienst uit in de politiek? Nee, absoluut niet. Vrijmetselaren vervullen, net als andere mensen, hun taak in de samenleving. Elk op zijn plaats met eigen taken en verantwoordelijkheden werken zij in de maatschappij en bouwen ze mee aan een betere wereld. Leden van loges vormen een afspiegeling van de samenleving; politieke beroepen zijn dus zeker niet oververtegenwoordigd. Binnen de loges is het zelfs een afspraak, dat er over religie en politiek slechts met het grootste respect en met terughoudendheid gesproken wordt. Immers, door die twee onderwerpen kunnen vrij snel geëmotioneerde twistgesprekken ontstaan. Het is juist de opzet van de vrijmetselarij om weg te nemen wat mensen verdeelt.

Vrijmetselarij en Illuminati

Hoe zit dat nu met de “illuminati”? De “Orde der illuminati te Bavaria” werd opgericht op 1 mei 1776 door professor Adam Weishaupt, geboren in 1748 in Ingolstadt en opgevoed door de jezuïeten. Hij is af te schilderen als één van de meest grondige samenzweerders die ooit hebben bestaan. Er is geen enkele band tussen zijn beweging en de vrijmetselarij: toen niet en nu niet. Wel heeft de oprichter vele symbolen die wij in de vrijmetselarij kennen “geleend” en binnen zijn orde een andere plaats gegeven. De “Orde der illuminati” heeft altijd als een der grote tegenhangers gegolden van de katholieke kerk, waardoor de katholieke kerk deze orde steeds heeft vervolgd. “Illuminati” stond voor “wetenschap”; er waren dan ook grote namen aan verbonden: Galilei, Bernini (bouwer van beeldengroepen in Rome) en vele anderen.

Maken vrijmetselaren onderscheid in ras en geloof?

Nee, in het geheel niet. Vrijmetselaren trachten mensen en volken te verenigen door weg te nemen wat hen verdeelt. Een dergelijk onderscheid is er dus volstrekt niet. In onze Loge Ziggurat zijn diverse geloven en overtuigingen aanwezig. Juist dit verruimt het denken en het gevoel, als je open wilt staan om te luisteren naar de ander.

De bekende symbolen van de vrijmetselarij

Symbolen zijn eigenlijk niets anders dan hulpmiddelen bij het overbrengen van gedachten of gevoelens die vaak moeilijk onder woorden zijn te brengen. Het hart als symbool van de liefde, het anker als symbool van zekerheid en veiligheid en een vlag als symbool van een natie, zijn daar voorbeelden van. De vrijmetselarij ontleent veel van haar symbolen aan de vroegere ambachtelijke bouwloges. Behalve van bouwsymbolen (passer, schietlood, winkelhaak) maakt zij ook gebruik van lichtsymbolen (zon, maan, sterren).

Wat betekenen de ‘passer en winkelhaak’, die ik vaak zie?

Dit is het logo van de vrijmetselarij. Hierbij kan de passer duiden op het uitstralende geestelijke licht, dat wordt opgevangen door de winkelhaak, in dit verband het stoffelijke aspect. Maar ze kennen ook andere betekenissen, interpretaties.