Loge Ziggurat: voor altijd op reis…

Recentelijk kreeg ik de vraag of ik een artikel wilde schrijven over mijn loge Ziggurat, passend in de Thoth-serie ‘De missie van de loge’. Dit verzoek verheugde me zeer en tegelijkertijd wist ik me hiermee gesteld voor een pittige opdracht. Want zo’n artikel moet dan ook wel recht doen aan wie de loge vormen en waar de loge voor staat. Toch realiseerde ik me ook dat ik daartoe te rade zou kunnen gaan bij mijn medebroeders en -zusters. En dat deed ik. Het resultaat daarvan vindt zijn weerslag in deze bijdrage. Om een goed beeld te geven van onze bijzondere, autonome loge zal ik stilstaan bij de ontstaansgeschiedenis, de fundamenten, de missie, bij waar we nu staan en waar we naar toe willen. Bovenal zal ik mijn broeders en zusters aan het woord laten. Want sámen vormen wij onze loge.

Hoe het begon

Zoals dat wel vaker voorkomt, vindt loge Ziggurat haar startpunt in een verschil van mening. In ons geval over de ruimte die een loge moet hebben ten opzichte van de structuur waarvan zij eventueel deel uitmaakt. Een aantal vrijmetselaars ervoer een diepe doorkruising van de eigen autonomie en toen er geen mogelijkheden meer waren om uit de ferme impasse te geraken, werd besloten een nieuwe werkplaats op te richten waarbinnen wel zou kunnen worden gewerkt op de door deze vrijmetselaars voorgestane manier. Zo kon het gebeuren dat de zeven oprichtend meesters de start als volgt aankondigden:

Soms lopen dingen heel anders dan we willen. Dan we verwachten. Dan we hopen. Soms begrijpen we elkaar werkelijk niet en worden we uiteindelijk verleid tot verschansingen. En als die verschansingen er eenmaal zijn, dan blijkt het bijzonder moeilijk om nog echt met elkaar te praten. Om nog echt naar elkaar te luisteren en om werkelijk te horen wat de ander bedoelt. Helaas zijn boosheid, wantrouwen, onbegrip en bovenal onmacht hiervan vaak het gevolg. Hoe graag partijen het misschien diep in hun hart anders zouden wensen, de dialoog is verstoord. We vallen elkaar uit de hand…

Het verdrietige is dat hiermee het met de tijd zo zorgvuldig geconstrueerde bouwwerk dreigt in te storten. De muren vertonen scheuren, de stenen raken los, de sluitstukken vallen naar beneden. De Tempel die we met bloed, zweet en tranen, maar vooral met veel liefde met elkaar hebben gevormd, is in acuut gevaar. Tenzij… Tenzij we weten en voelen dat de fundamenten nog altijd intact zijn – de fundamenten waarop we al die tijd met elkaar hebben gebouwd. Die ons startpunt en onze thuishaven vormen.

Vanuit die basis mogen wij met hoop en vertrouwen de bouw hervatten. Maar kunnen wij dat alleen? Nee, niet alleen. Wat is het dan prachtig om ineens een uitgestoken hand te zien… Een teken van broederlijke hulp, terwijl wij daar op dat moment in het geheel niet op durfden hopen. Ineens is daar een daadwerkelijk tastbaar worden van wat wij symbolisch zo mooi aanduiden als de broeder- en zusterketen die de wereld omspant. Nu durven wij dan toch over te gaan tot de zo nodige wederopbouw van onze Tempel. Want dat is wat wij met elkaar willen zijn en blijven: bouwers!

Op vrijdag 1 februari 2013 was het zover: we konden overgaan tot het ontsteken van onze lichten. We wilden daarmee een autonome loge vormen, maar wel ten zeerste verbonden met de anderen binnen het grotere maçonnieke landschap. Dat bleek een ferme tour de force, zeker in het begin. We voelden ons soms als de Baron Von Münchhausen die zich aan zijn eigen haren uit het moeras moest trekken. Als autonome loge moesten we geheel zelf zorgdragen voor het opbouwen van ons fundament. Niemand anders dan wijzelf kon onze loge een charter verlenen. Wat te doen? Juist in die tijd deed het initiatief van Karen Armstrong[1] om compassie opnieuw tot kern van handelen te maken, sterk opgeld. Dat sprak ons zeer aan en al snel kwamen we tot de conclusie dat het ‘Charter voor Compassie’ onze logebasis moest vormen. Daarmee gaven we onszelf een wezenlijke leidraad. Nog altijd staan we bij de start van ieder nieuw werkjaar expliciet stil bij deze basis:

Het principe van compassie of mededogen ligt ten grondslag aan alle religieuze, ethische en spirituele tradities; steeds opnieuw wordt daarmee een beroep op ons gedaan alle anderen te behandelen zoals wij zélf behandeld willen worden.

Compassie is onze drijfveer om ons onvermoeibaar in te zetten voor het verzachten van het leed van onze medeschepselen, om terug te treden uit het middelpunt van onze wereld en een ander voor het voetlicht te plaatsen, en om recht te doen aan de onschendbare heiligheid van ieder mens en een ieder, zonder enige uitzondering, te behandelen met volstrekte waardigheid, billijkheid en respect.

Daarbij hoort tevens de opdracht om er zowel in het openbare als in het privéleven voor te waken geen enkele vorm van leed te veroorzaken. Door gewelddadig te handelen, door de kwaliteit van het leven van een ander te verslechteren, door de grondrechten van die ander te misbruiken of te ontkennen, en door haat te zaaien met laatdunkende uitingen over anderen – zelfs over onze vijanden – doen wij de menselijkheid die wij allen met elkaar delen geweld aan.

Wij erkennen dat wij er niet in zijn geslaagd een leven te leiden vervuld van compassie en dat sommigen uit naam van hun religieuze overtuiging het totale menselijke leed zelfs groter hebben gemaakt. Daarom roepen wij iedere man en vrouw op om: – compassie opnieuw te maken tot de kern van moreel handelen en van religie – terug te keren naar het oude principe dat iedere interpretatie van geschriften die aanzet tot geweld, haat of minachting geen enkele legitimiteit heeft – garant te staan voor de verstrekking van correcte en respectvolle informatie over andere tradities, godsdiensten en culturen aan jongeren – positieve waardering van culturele en religieuze verscheidenheid te stimuleren – bij te dragen aan medeleven, gebaseerd op kennis, voor het leed van alle mensen – ook van hen die wij als onze vijanden zien.

Het is van wezenlijk belang dat wij compassie in onze gepolariseerde wereld maken tot een duidelijke, lichtende en dynamische kracht. Indien compassie is geworteld in principiële vastbeslotenheid om uit te stijgen boven egoïsme, kan zij politieke, dogmatische en religieuze grenzen slechten.

Als product van onze wezenlijke afhankelijkheid van elkaar, speelt compassie een fundamentele rol binnen menselijke relaties en bij een volwaardig mensdom. Compassie voert naar verlichting en is onmisbaar voor het realiseren van een eerlijke economie en een harmonieuze wereldgemeenschap die in vrede leeft met elkaar.

En steeds eindigt onze achtbare met de volgende oproep: “Moge ons streven steeds hierop zijn gericht, met mildheid naar elkaar en naar onszelf – óók als ons streven soms faalt. Zodat we steeds opnieuw op reis kunnen en mogen gaan…”

De bouwstenen en de missie van de loge

Ook bij onze bouwstenen staan we ieder jaar stil. Toen we Ziggurat – Babylonisch voor ‘tempeltoren’ – oprichtten, kozen we ervoor om aan alle oprichters te vragen welke bouwstenen voor hem of haar essentieel waren voor het optrekken van onze werkplaats. We brengen ons die bouwstenen in herinnering wanneer de eerste opziener op verzoek van de achtbare zegt: “Aanschouw het vuur van de vriendschap en neem kennis van onze bouwstenen: Compassie, Broederschap, Zoektocht, Toewijding, Groei, Verdraagzaamheid, Verantwoordelijkheid, Getrouwheid, Geborgenheid, Harmonie, Saamhorigheid, Aandacht, Verwondering, Bouw, Heelheid, Overstijging, Verbinding en Liefde. Mogen wij met deze prachtige stenen telkens opnieuw onze tempeltoren bouwen!” Maar dat was toen… Hoe kijken we inmiddels eigenlijk aan tegen onze fundamenten? In het licht van deze bijdrage vroeg ik het aan allen die op dit moment onze loge vormen. Interessant genoeg blijkt een zekere overlap waarneembaar, maar onmiskenbaar ook een aanvulling en doorontwikkeling. Bij het schrijven van dit artikel is de oogst als volgt: Compassie, Broeder- en Zusterschap, Verdraagzaamheid, Saamhorigheid, Heelheid, Verbinding & Verbondenheid, Liefde, Kracht, Schoonheid, Zachtheid, Gelijkwaardigheid, Authentieke ontmoeting, Vrijheid & Veiligheid, Zingeving, Vernieuwing, Pelgrimstocht en Reizen. Een prachtige aanleiding om onze Ziggurat waarop deze bouwstenen staan vermeld, eerdaags verder te verrijken!

De leden van onze loge hebben er van meet af aan veel waarde aan gehecht met elkaar te werken vanuit eigen kracht. Daarmee wilden en willen we voorkomen dat we ons zouden afzetten tegen iets of iemand anders. In plaats daarvan willen we steeds opnieuw op een constructieve manier werken vanuit onze gezamenlijke basis. Dat maakt dat we onze missie als volgt kunnen verwoorden:

Loge Ziggurat is een energieke loge bestaande uit mannen en vrouwen die met elkaar en voor elkaar op serieuze en toegewijde wijze willen arbeiden. Wij streven naar gezamenlijke ontwikkeling en verdieping, terwijl we worden gedreven door een nieuwsgierigheid naar wat anderen beweegt en naar hoe wij de schoonheid van de diversiteit kunnen integreren in wie we zijn, waar we voor staan en hoe wij willen werken.

Kennismaken met nieuwe ideeën en reizen in de letterlijke en figuurlijke wereld om ons heen staan hoog in ons vaandel. We willen graag naar buiten treden en de ontmoeting met de ander bevorderen, zodat we met en van elkaar kunnen leren. Onze reistas is gevuld met leergierigheid, met bezieling en met compassie voor de mensen om ons heen – voor onze medereizigers…

Terwijl wij proberen met behulp van onze mooi gevulde tas door de wereld te trekken, vult die tas zich op zijn beurt met nieuwe inzichten, met inspiratie, met verwondering en met de broederlijkheid en zusterlijkheid die we onderweg mogen ontmoeten. En met de ontroering die voortkomt uit die ontmoeting, willen wij een nieuwe lente vorm geven en voeden…

Wij willen heel graag een pleisterplaats zijn voor diegenen die bij ons aankloppen. Voor mensen die op zoek zijn naar diezelfde uitwisseling die wij zo koesteren… En dus bieden wij een warm welkom aan iedere gast: een plek om uit te rusten, te reflecteren en bij te komen – en voor sommigen misschien zelfs een thuishaven.

Zo staat het verwoord op onze loge-website. Het is boeiend om te zien hoe onze huidige leden tegen deze missie aankijken. Graag laat ik een aantal van hen hier aan het woord. “Wij zijn reizigers die als missie hebben om te verbinden vol compassie. Het verbinden vol compassie doen we op een bijzonder eigen zingevende manier. Door autonoom te zijn en verbinding te zoeken op onze eigen zingevende manier geven we richting aan hoe we de vrijmetselarij van de toekomst willen vormgeven. Onafhankelijk, vrij en vanuit eigen kracht willen we schoonheid vinden vanuit onze eigen autonome authenticiteit,” stelt één van hen. Een ander beschrijft ons streven: “Een goede biotoop zijn voor authentieke maçonnieke arbeid. Een plaats waar ieder inspiratie en stimulansen vindt voor een ‘begeesterd’ in het leven staan. Een plaats waarin we via en in onze respectieve en gezamenlijke arbeid verbinding vinden met elkaar. Een echte broeder- en zusterkring zijn.” Voor iedereen blijkt verbinding van groot belang: “Compassievol met onszelf, elkaar én de wereld omgaan. Verbinding vinden in de gelijk- én ongelijkheden,” “In verbinding met anderen staan, ontmoetingen bevorderen, zodat we met en van elkaar kunnen leren,” “Samen aan onszelf arbeiden in harmonie.” Eén van de leden vraagt daarbij aandacht voor de ruimte die onze autonomie ons biedt, terwijl we wel steeds getrouw zijn aan de maçonnieke methode: “Deze missie wordt niet gestoord door ideeën van enkele bobo’s in een overkoepelende organisatie, maar wij houden ons wel strikt aan de universele uitgangspunten en wetten van de vrijmetselarij. Wij accepteren als bezoeker elke man of vrouw die zich als vrijmetselaar kan identificeren.” Een ander vat het bondig samen: “Kenmerkend voor onze loge zijn de horizontale organisatie, de synthese van de maçonnieke traditie en het eigentijdse karakter van de loge, en het plezier en de uitdaging van het verrichten van de gewone arbeid samen met de zusters en broeders in de loge.”

Een diverse groep mensen op zoek naar zichzelf en elkaar

Loge Ziggurat is een kleine, hechte loge die een grote diversiteit laat zien. Mensen met uiteenlopende achtergronden, uit verschillende culturen en vanuit diverse leeftijdsgroepen vormen de werkplaats in een voortdurende zoektocht naar zichzelf en elkaar. De loge biedt een veilige haven om elkaar te ontmoeten en op adem te komen. Dat laatste is goed mogelijk omdat onze werkplaats een diepgevoelde rust biedt. De veelal bedachtzaam reagerende leden geven volop ruimte om te kunnen voelen en te kunnen zijn. Er wordt werkelijk naar elkaar geluisterd en niet alles behoeft meteen een reactie. Er wordt steeds geoefend met het uitstellen van oordelen, zodat we onszelf en de ander beter leren verstaan. Daarmee is loge Ziggurat voor haar broeders en zusters een inspirerende plaats van samenkomst die soms ook echt een vluchtheuvel kan zijn wanneer zaken al te intens of heftig kunnen worden. De weldadige veiligheid die de leden van Ziggurat elkaar bieden, is juist ook dan van veel waarde. Ieder van ons heeft dat op verschillende momenten en manieren al mogen ervaren.

Vanuit onze diversiteit is het mooi om te merken wat onze leden hoopten te vinden toen ze bij Ziggurat aanklopten. “Ik hoopte een loge te vinden waar ik een zekere mate van verbinding kon ervaren bij de maçonnieke arbeid die wij als broeders en zusters verrichten. Met maçonnieke arbeid bedoel ik vooral het ‘kappen aan de eigen steen’ en ieders ‘bouwen aan de tempel der mensheid’. Ik vind er een loge waarin we met de broeders en zusters op een authentieke wijze met elkaar arbeiden en er ook persoonlijk over kunnen uitwisselen. Ik vind een loge waarin Wijsheid, Kracht en Schoonheid meer zijn dan abstracte maçonnieke termen, maar waarin ze centraal staan in de invulling van de arbeid en de beleving van de ritualen.” En ook: “Als ik nu terugkijk, ben ik de wereld van de vrijmetselarij ingestapt als onwetende, op zoek naar het mystieke en spirituele in mezelf. Ik zocht verbinding en spiritualiteit die past bij mij als persoon. Die zoektocht is het begin en is ook dat wat ik op mijn reis wil blijven ontdekken. Dit houdt in dat de reis nooit stopt. Vooral het reizen staat bij ons in de loge centraal en dat steunt me om verder te bouwen.” Of: “Geen dogma’s of een bepaalde opinie opgelegd krijgen, maar op mijn eigen manier mijn eigen route door het leven volgen. Maar niet geheel alleen. Een veilige plek waar mensen naar elkaar luisteren en vrij hun meningen delen, naast elkaar leggen en van elkaar kunnen leren. Samen op zoek naar antwoorden op levensvragen, vragen die verder gaan dan het dagelijks leven.” Een andere broeder zegt: “Zelf zocht ik iets wat lichtheid en zachtheid met zich meebracht, in zich had. Het arbeiden met elkaar in de koninklijke kunst is voor mij die tweewekelijkse lichtende bezigheid waarvoor ik altijd met plezier de voorbereidingen tref en waardoor ik immer met een zekere blijheid op weg ga naar de werkplaats. En natuurlijk heb ik heel bewust gekozen voor een gemengde loge. Niet dat ik denk dat vrouwen zo veel zachter zijn dan mannen, maar ik denk wel dat de combinatie elkaar kan versterken en dat onze arbeid aan lichtheid en zachtheid kan winnen door die kruisbestuiving. Niet altijd, maar uiteindelijk wel. En als we de wereld een heel klein beetje mooier willen achterlaten, kunnen we het ons niet permitteren dat we dit slechts met de helft van de mensheid willen proberen.” Of de zuster die al een lang maçonniek pad heeft gelopen en die constateert: “Na vele jaren lid te zijn geweest van een andere loge waar men zich moest houden aan de regels van een overkoepelende organisatie, was ik op zoek naar vernieuwing en naar vrijheid. Ik was benieuwd naar de werkwijze van een zojuist opgestarte, nieuwe loge.” En daarnaast de prille observaties van een recent ingewijde leerling: “Ik besloot aan te kloppen, en de eerste regel in de reactie op mijn aankloppen was: “Vanochtend werd ik blij verrast met een mail van u waarin u bekendmaakte geïnteresseerd te zijn in de Vrijmetselarij en in het bijzonder in onze Loge.” Ik was echt blij om de reactie zo snel te zien, maar ik voelde me ook aangetrokken tot de zin “in het bijzonder in onze Loge”. Ik begon te denken dat ik nooit serieus over de Loge had nagedacht. Maar maakte het echt uit? Alles wat ik wilde, was aankloppen! Vanaf dat moment zie ik bij elke stap, wanneer ik gesprekken voer met vrijmetselaars, de magie. Elke vrijmetselaar, zo uniek, met verschillende energie, zo divers maar allemaal in arbeid binnen Loge Ziggurat.” En tenslotte: “Nu weet ik dat ik toen vooral naar verdere zelfontplooiing en zelftranscendentie op zoek was. Ik heb inmiddels van alles gevonden, maar eigenlijk vind ik het het mooiste als ik weer iets nieuws te zoeken vind, en dat gebeurt nog regelmatig.”

Een loge met een eigen pad

Vanuit de ruimte die onze autonomie ons biedt, worden binnen Ziggurat regelmatig nieuwe ritualen ontwikkeld – steeds binnen de traditie waaruit we voortkomen en die we koesteren. Zo kunnen we elkaar ontmoeten in een bijzonder droomrituaal of tijdens een literaire loge. Zo werken we samen tijdens speciaal ontworpen veldloges of worden we geïnspireerd door zelfgeschreven ritualen ter gelegenheid van de zonnewende. Daarnaast doen we recht aan onze wortels door steeds op zeer toegewijde wijze vorm te geven aan de klassieke en vertrouwde ritualen van inwijding, bevordering en verheffing.

Toen de wereld plotseling terecht kwam in de ongekende context van pandemie en lockdowns, hebben we binnen Ziggurat van meet af aan gewerkt aan passende ritualen om ook op virtuele wijze met elkaar te kunnen blijven arbeiden. Onze loge was daarin de koploper binnen het maçonnieke landschap. Onze speciale digitale ritualen konden we uitvoeren in het zeer gewaardeerde gezelschap van vele visiteurs, die steeds opnieuw de weg naar onze digitale tempelpoort wisten te vinden. Met veel plezier deelden we ook de vruchten van onze arbeid, zodat meerdere werkplaatsen met onze ritualen aan de slag konden. Want dat vinden wij heel belangrijk: elkaar helpen binnen de vrijmetselarij en blijven verbinden.

Heel illustratief voor onze manier van werken is de totstandkoming van ons ‘virtuele pelgrimsrituaal’. Dat ging als volgt. Zoals wel vaker ontstond bij mij een eerste idee: ik liet onze achtbare weten dat ik ging broeden en na enige tijd had ik het rijke thema van de pelgrimstocht te pakken. Dat gaf me een mooie kapstok om digitaal met elkaar op reis te gaan en ik vroeg me af wat we op onze tocht zoal zouden kunnen tegenkomen. Juist in de tijd van de eerste gedachtevormingen waren we binnen de loge en binnen het grotere maçonnieke landschap veel met elkaar bezig over verschillende stromingen die zich, net als de vrijmetselarij, bedienen van symboliek en ritualistiek. Ik realiseerde me dat er binnen onze diverse loge wat dit betreft waarschijnlijk veel te bieden zou zijn. Daarom deed ik aan alle leden de uitnodiging om vanuit eigen tradities en achtergronden na te denken over wezenlijke rituele handelingen en een manier om die zichtbaar en invoelbaar te maken. Het effect was overweldigend. Meteen gingen diverse leden aan de slag om de loge deelgenoot te kunnen maken van essentiële ervaringen. Iedereen die bijdroeg, liep een geheel eigen pad. Voor onze jongste leerling werd dat zelfs een diepgevoelde emancipatoire beweging, uitgenodigd als ze werd om diverse tradities met elkaar in verbinding te brengen waardoor ze juist zichzelf kon ontmoeten. Ik intussen voelde me ten zeerste opgestuwd en ontroerd door wat mijn medebroeders en -zusters met mij lieten ontstaan. Dit was met recht veel groter dan de eenvoudige optelsom van de samenstellende delen!

Uiteindelijk kwam een pelgrimstocht tot stand die ons op een virtuele manier leidde langs boeddhistische gebruiken, de diepe concentratie van de karateka, de schoonheid van het Noorderlicht, het welkom in een kerk, fundamentele levensvragen en de pracht van een hindoeïstisch lichtpatroon. Het leek wel of het rituaal zich vanaf een zeker moment zelf begon te schrijven. Ik hoefde alleen maar het ritme en de inspiratie van mijn broeders en zusters te volgen en het rituaal kwam eruit tevoorschijn! In mei van dit jaar voerden we het uit in bijzijn van vele bevriende loges. Opperste concentratie, gevolgd door diepe ontroering en grote ontlading. Dit konden wij dus laten ontstaan, zo klein en zo groot als we zijn, in een samenspel dat volstrekt uniek genoemd mag worden.

Loge Ziggurat binnen het maçonnieke landschap

Al vanaf de oprichting van onze loge hebben we ons gerealiseerd dat het als autonome loge van groot belang is ons steeds te blijven verbinden met anderen binnen het maçonnieke landschap. Dat doen we dan ook met liefde en plezier, zowel in Nederland als in België. De ontmoeting met broeders en zusters van andere loges geeft ons veel energie. Uit de vele uitwisselingen die we mogen hebben, putten we de inspiratie om ook zelf te blijven doorontwikkelen. We prijzen ons gelukkig met de vele verbindingen die zo zijn ontstaan. Het is daarbij altijd een uitdaging om de juiste balans te blijven vinden tussen naar binnen en naar buiten gericht. Tussen aandacht voor de eigen werkplaats en contact met de maçonnieke wereld daarbuiten. Hierover spreken we regelmatig met elkaar. Ten behoeve van deze bijdrage bevroeg ik onze leden op hun kijk naar de positionering van onze autonome loge. Die vraag leverde interessante inzichten op. “Autonomie geeft vrijheid en ruimte om het goede te doen binnen alle mogelijkheden, zonder beperkingen. Daarbij geeft het ruimte aan diversiteit én gelijkwaardigheid van mens tot mens. Juist in deze roerige tijden laat loge Ziggurat zien dat zij snel wendbaar is en meegaat met haar tijd en alle veranderingen die daarbij horen. De broeders en zusters dragen elkaar in liefde door deze veranderingen heen én nemen daarbij vele visiteurs van andere loges mee. Herhaaldelijk zijn er andere loges geweest die de prachtige ritualen van Loge Ziggurat implementeerden binnen hun eigen loge,” constateerde één van onze leerlingen. En een andere zuster concludeerde: “Of je nu kiest voor een autonome loge, een loge die is aangesloten bij een nationale of een internationale organisatie, zelfs binnen dezelfde organisatie kan gewerkt worden met verschillende ritualen. Het rituaal en de omlijsting door de leden bepaalt de sfeer. Het is mooi om te zien dat onze loge bekend is in het maçonnieke landschap en dat onze oprichters hard gewerkt hebben aan het vormen van bijzondere vriendschappen die we hebben gesloten met bovengenoemde organisaties waardoor de “scheidslijn” dunner wordt, de drempel lager en het verschil kleiner.” Heel bondig: “Wij zijn een autonome Loge die vrij is en haar eigen weg gaat.” En iets uitgebreider een andere broeder: “Ik ervaar Ziggurat als een warme en sprankelende oase in het maçonnieke landschap. Een loge waar poëzie en een doorleefd gebruik van metaforen een bijzondere plaats inneemt. Een loge waar de bouwstukken voornamelijk door de eigen broeders en zusters gebracht worden en waarrond echte persoonlijke uitwisseling plaatsvindt. Een loge waarin creatief invulling gegeven wordt aan de ritualen en werkvormen: een droomrituaal, een poëzieloge, een eigen rituaal voor Zomer Sint Jan en Winter Sint Jan, een literaire loge, een veldloge, … naast een doorleefde uitvoering van de ‘gewone’ ritualen.”

Dat het soms ook hard werken is, constateerden weer andere leden: “Een gemengde loge ervaar ik als een bewuste weergave van hoe in deze tijd de verhoudingen zouden moeten zijn tussen man en vrouw, dit heeft voor mij te maken met rechtvaardigheid en gelijkheid. Het autonome is ook meer een weerspiegeling van deze tijd en zeker qua autoriteit en hiërarchie kan ik me daar in vinden. Wat me bevreemdt bij het reizen is dat andere loges ons soms niet toelaten vanwege de autonome en gemengde afkomst. Gelukkig zijn er ook veel uitzonderingen. Volgens mij staat iedere vrijmetselaar voor dezelfde waarden en normen. Daarbij roept het een vorm van dualisme in me op, met vragen als: vind ik deze vorm van uitsluiting nog van deze tijd? En hoe kan iedere loge haar authentieke zelf zijn? Hoe werken de voor de vrijmetselarij belangrijke begrippen van vrijheid, gelijkheid en broederschap door als deze grondbeginselen niet uniform uitgevoerd kunnen worden? En hoe kunnen wij ons dan in de juiste verhoudingen in het westen doen kennen?” Of weer anders gezegd: “De autonomie en de bescheiden grootte van onze loge houdt ook in dat we als loge naar buiten gericht zijn, en actief maçonnieke verbindingen proberen te maken en te onderhouden met andere vrijmetselaars, loges en organisaties in Nederland en België. Ik zie onze loge als een van de vele verschillende knooppunten in een horizontale en dynamische netwerkstructuur, het grotere maçonnieke landschap. Onze loge ligt dan misschien wel aan de rand van het netwerk, maar getuige de warme belangstelling van veel broeders en zusters visiteurs bij onze zittingen en de grote bekendheid van onze loge in het algemeen, zijn we zeker niet een geïsoleerd, verafgelegen eiland. Natuurlijk zie ik als lid van een autonome, gemengde loge ook dat af en toe nog de maçonniek-politieke discussie over regulariteit en gemengde vrijmetselarij oplaait. Inmiddels beschouw ik deze discussies als een allang gepasseerd station. Met alle recente inzichten over diversiteit, inclusiviteit aan de ene kant en de Verlichtingsgedachte aan de andere kant, moeten we het dan anno 2021 als vrijmetselaars echt nog hebben over of vrouwen wel vrijmetselaar kunnen zijn en of je zonder de Oude Plichten letterlijk te nemen wel een loge kan vormen? Een voordeel van de coronatijd is dat veel zittingen digitaal gehouden worden en wederzijds visiteren daardoor veel makkelijker is. Ik heb bij verschillende loges digitaal kunnen visiteren en vooral bij kleinere loges viel me op dat ook in die loges een hoge mate van autonomie en openheid aanwezig is, ook bij loges onder een obediëntie. Ik zie daarom de loge als de primaire en meest essentiële vorm om maçonniek te arbeiden, alle andere structuren daaroverheen zijn vooral van organisatorisch belang. De netwerkstructuur is voor mij dus een netwerk tussen loges en de broeders en zusters daarbinnen.”

Samen de toekomst in…

Misschien is het wel heel typerend voor onze loge dat we algauw besloten om in het nieuwe werkjaar te gaan compareren over wat we hebben ervaren tijdens het virtuele pelgrimsrituaal én over de antwoorden van de leden op de vragen die ik aan hen voorlegde voor dit artikel. Dat zullen we zeker doen – het staat al op de nieuwe arbeidstafel.

Ongetwijfeld blijft onze werkplaats doorontwikkelen. Zonder twijfel zullen we daartoe steeds onze gereedschapskist moeten openen om er de juiste gereedschappen uit te halen voor wat onze loge op dat moment nodig heeft. Laat het laatste woord daarom zijn aan één van de oprichtend meesters: “Uiteindelijk is het de loge, onze werkplaats, waar we aan bouwen en die we dienen te versterken door de onderlinge banden en door broederschap en zusterschap te laten ontstaan en uit te bouwen. Door daar het licht te laten schijnen, zodat we schoonheid kunnen ervaren. Onze bouwstenen zullen ook aan de tand des tijds onderhevig zijn en misschien is het wel tijd om daar weer naar te kijken om zo ook nieuw elan in de Loge te blijven brengen. Laten we zo onze ziggurat, ons vuur van de vriendschap en de broederschap, steeds blijven hernieuwen.”

Ik kan me uitstekend vinden in deze oproep, wetend dat we deze opdracht steeds zullen uitvoeren in een dierbaar en verrijkend gezelschap. In dat licht dank ik mijn medebroeders en -zusters voor hun essentiële input: voor altijd op reis!

Ingrid, Voorschoten, 19 juli 2021

[1] Zie voor nadere details: https://charterforcompassion.org/