Spiritualiteit ontwikkelen binnen de Vrijmetselarij

 

Beschouwingen van een lid van Loge Ziggurat Den Haag

“Ervoor uitkomen dat je spiritueel actief bent, voelt vreemd,” zei een vrijmetselaar laatst tegen mij. Begripvol knikte ik bij zijn uitspraak. Al vaker heb ik gehoord hoe lastig het is om ervoor uit te komen dat je spiritualiteit actief bent. Hoe concreet het ook gemaakt wordt, voor velen blijft spiritualiteit zweverig. Het voelt voor mij nu als de normaalste zaak van de wereld. Maar dat was ook niet altijd het geval.

Wat is spiritualiteit nu eigenlijk?

Iets wat op het geestelijke gericht is. Dat is de omschrijving van spiritualiteit volgens het woordenboek. Best vaag, niet? Spiritualiteit heeft dan ook geen eenduidige betekenis. Iedereen mag het voor zichzelf invullen. Mijn visie op spiritualiteit is dus niet ‘de waarheid’, het is mijn waarheid. Spiritualiteit betekent voor mij dat je bezig bent met zelfbewustzijn. Heel kort gezegd: je steekt je kop niet in het zand voor je eigen handelen: “ken u zelve”. Je neemt eigen verantwoordelijkheid over je leven, je gevoelens, je gedrag en je gedachten. Je bent bewust bezig bent met de keuzes die je maakt en je wéét dat die jouw verantwoordelijkheid zijn.

Spirituele gedachte is een menselijke ervaring

Als ik vertel over “spiritualiteit”, krijg ik nog wel eens reacties als: “Ik ben daar totaal niet mee bezig”, “ik heb daar niets mee” of “dat is niet aan mij besteed”. Ik moet dan een beetje lachen van binnen, want er is geen mens op aarde die niet spiritueel is. Zelfs de meest actieve atheïst gelooft namelijk dat er niets meer is dan dat wat er nu is! Is dat niet op zichzelf al een spirituele gedachte?

Menselijke ervaring. We hebben de ‘pech’ dat we in het Westen opgroeien (tussen aanhalingstekens, want we zijn natuurlijk enorm bevoorrecht dat we het zo goed hebben). Waar het rationele brein de voorkeur krijgt in onze maatschappij en je intuïtie weggewuifd wordt als ‘onbetrouwbaar’.

Het ego binnen de vrijmetselarij

Het is in feite ons brein dat het meest onbetrouwbaar is. Het brein is er namelijk op gefocust om je veilig te houden. Om pijn zo veel mogelijk te voorkomen. Om keuzes te maken op basis van oude ervaringen en overtuigingen die we hebben opgebouwd. Het is het domein van ons ego. Terwijl onze ziel wil dat we groeien, leren, ons verbinden, openstaan voor nieuwe ervaringen, plezier hebben en vooral genieten van het leven.

Daaraan toegevoegd wordt het ontwikkelen van een ego gestimuleerd vanuit de maatschappij en opvoeding. Zo is succesvol zijn, veel geld/status/spullen hebben, een groot huis en een grote auto voor de deur voor veel mensen nog steeds belangrijk. Daar is overigens niets mis mee: je hebt het ego nodig. Het gaat om een goede balans tussen ego en ziel. Die goede balans zou het mooiste zijn. En die balans proberen we te zoeken door middel van comparities.

Spiritualiteit en concrete gereedschappen

Spiritualiteit en persoonlijke ontwikkeling gaan hand in hand als je het mij vraagt. Wanneer jij bewust kiest om dichter bij jezelf te komen, te groeien als mens of aan jezelf te werken, ben je spiritueel bezig. Je bent vaak al ‘spiritueler’ dan je zelf denkt. Wanneer je geïnspireerd aan het werk bent (of danst, zingt, schildert, noem maar op) zit je in een ‘flow’, en die flow komt ook vanuit je ziel. Niet vanuit je rationele brein.

Hoe wordt spiritualiteit en vrijmetselarij gecombineerd?

Spiritueel zijn gaat met name om zo veel mogelijk bij jezelf blijven. Wie ben jij in de kern? Waar gaat je hart sneller van kloppen? Waar doe je het allemaal voor? En hoe kan je dit vervolgens vertalen naar je omgeving en in je dagelijks leven of je werk? Het bewust worden van gedachten die je nu tegenhouden, én die transformeren, is daar ook een essentieel onderdeel van.

Spiritueel leven

En wat betekent spiritualiteit voor mij. Gewoon, je eigen unieke pad bewandelen. te leven zoals bedoeld is. Je leren los te koppelen van verwachtingen, je ergste angsten en trauma’s onder ogen zien. Jezelf omarmen met alle mooie én minder mooie kanten. Volledige acceptatie. Kritische begeleiding daarbij is nodig. Dat kan Boeddha, je buurman, een leermeester in India zijn of je broeders en zuster binnen de vrijmetselarij. Of jij zelf, want: “ken u zelve”. Of iedereen bij elkaar. Wat het beste bij je past op het moment dat je het nodig hebt!

Is de vrijmetselarij een soort godsdienst?

Neen, zeker niet. We staan stil bij het geloof op een aantal punten en staan open voor allerlei meningen en gezichtspunten. Er is een aantal symbolen die in de vrijmetselarij worden gebruikt, die ook binnen bepaalde geloofsrichtingen worden gebruikt. De Vrijmetselarij heeft respect voor de boodschap van vele geestelijke stromingen, maar voelt zich vrij van dogmatische en allen bindende leerstellingen.

Wat is een rituaal?

Een rituaal is de beschrijving van een ceremonie, bestaande uit teksten over hoe het verrichten van symbolische handelingen, al dan niet muzikaal begeleid, uitgevoerd dient te worden. Onze cultuur kent tal van riten die in sterk aangepaste vorm nog altijd voortbestaan. Zoals gebruiken bij belangrijke gebeurtenissen in het leven: geboorte, huwelijk en overlijden.

Wat is een ritueel?

Een ritueel is de ceremonie zelf, bestaande uit het uitspreken van teksten en het verrichten van symbolische handelingen, al dan niet muzikaal begeleid. De vrijmetselaar zal dan de ervaring krijgen van het beschreven rituaal. Evenals de vroegere bouwloges kent ook de vrijmetselarij een aantal rituelen die onderdeel vormen van bepaalde plechtigheden.

Wat zijn symbolen binnen de vrijmetselarij?

Symbolen zijn eigenlijk niets anders dan hulpmiddelen bij het overbrengen van gedachten of gevoelens die vaak moeilijk onder woorden zijn te brengen. Het hart als symbool van de liefde, het anker als symbool van zekerheid en veiligheid en een vlag als symbool van een natie, zijn daar voorbeelden van. De vrijmetselarij ontleent veel van haar symbolen aan de vroegere ambachtelijke bouwloges. Behalve van bouwsymbolen (passer, schietlood, winkelhaak) maakt zij ook gebruik van lichtsymbolen (zon, maan, sterren).

Is de opvoering van een rituaal te vergelijken met een kerkdienst?

Neen, het rituaal creëert een sfeer waar het individu tot overdenken wordt uitgenodigd. Wat hij of zij daarbij denkt, is geheel vrij. De plechtige ceremonie in de loge biedt een moment van bezinning en inkeer, maar is geen onderdeel van het overbrengen van een leer. Het in een open loge opvoeren van een vrijmetselaarsrituaal is geen eredienst, er wordt geen hogere macht aanbeden.

Is de vrijmetselarij mystiek, esoterisch?

Niet ontkend kan worden, dat de opvoering van een rituaal tijdens een maçonnieke plechtigheid de mogelijkheid in zich heeft van een mystieke beleving. Tijdens een maçonnieke plechtigheid biedt het rituaal de aanwezigen de gelegenheid om deze plechtigheid op een geheel eigen wijze te ondergaan en te interpreteren, los van de uiterlijke vorm waarin dit rituaal wordt uitgevoerd. Dit innerlijk verwerken wijst op een esoterisch karakter.

Kan ik als gelovige vrijmetselaar worden?

Ja zeker. De vrijmetselarij is echter geen godsdienst en kent geen leergezag. De vrijmetselarij is wel religieus in de oorspronkelijke betekenis van het woord, “religio”, hetgeen betekent: zoeken en vragen stellen over de zin van het leven. De verbinding zoeken met alles wat ons omgeeft. De vrijmetselarij kent het begrip “Opperbouwmeester des Heelals”, waarmee iedereen op eigen wijze invulling kan geven aan datgene wat boven het menselijke begripsvermogen uitstijgt.